LIEKR:
ในครั้งนี้ ทีมงานขออนุญาตนำเสนอ การแบ่งลำดับชั้น พระอัครมเหสี แห่งราชวงศ์จักรีไทย แห่งกรุงกรุงรัตนโกสินทร์ ในทุกรัชกาล มาให้ความรู้แก่ผู้อ่านทุกท่านให้ได้รู้ถึงประวัติแห่งราชวงศ์จักรีให้มากขึ้น
พระภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน
Sponsored Ad
ตามโบราณราชประเพณี เมื่อเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศพระภรรยา ให้มีพระอิสริยยศฐานันดรศักดิ์ในพระบรมราชจักรีวงศ์ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดลำดับพระเกียรติยศแห่งพระภรรยาเจ้าและบาทบริจาริกาดังนี้
พระภรรยาเจ้า
Sponsored Ad
พระภรรยาเจ้า หมายถึง ภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน ที่มีพระกำเนิดเป็นเจ้า ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลว่าด้วยพระฐานันดรศักดิ์ของพระภรรยาเจ้า ได้กำหนดไว้ว่ามี 4 ขั้น คือ พระอัครมเหสี พระมเหสี พระราชเทวี และพระอรรคชายา
พระอัครมเหสีเป็นพระอิสริยยศพระภรรยาเอกในพระเจ้าแผ่นดิน หรือเป็นพระมารดาขององค์รัชทายาท ในอดีตนั้นพระอัครมเหสีมีคำนำพระนามแตกต่างกันแล้วแต่รัชสมัย อาทิ กรมหลวงบาทบริจาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สมเด็จพระนางเธอโสมนัสวัฒนาวดี พระนางนาฎบรมอัครราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้น
Sponsored Ad
บาทบริจาริกา
บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชนของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราช และเจ้าฟ้า คือ มีฐานันดรตั้งแต่ "หม่อมราชวงศ์หญิง" ลงไป โดยมีคำนำหน้านามว่า เจ้าจอม โดยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงอธิบายไว้ในหนังสือสาส์นสมเด็จว่า เมื่อแรกใช้นำหน้าประกอบการเรียกพระสนมที่เป็นคนโปรดว่า จอมพระสนม หรือ เจ้าจอมพระสนม แต่เวลาพุดจะย่อตัดคำว่า พระสนม ออก เหลือเพียง จอม หรือ เจ้าจอม และหากรับราชการจนมีพระราชโอรสหรือพระราชธิดาจะได้เลื่อนเป็น เจ้าจอมมารดา โดยบาทบริจาริกามีลำดับชั้น 4 ชั้น คือ พระสนมเอก พระสนม เจ้าจอม และนางอยู่งาน
Sponsored Ad
การแบ่งลำดับชั้น "พระอัครมเหสี"
สมเด็จพระอัครมเหสี คือพระมเหสีเอก ผู้เป็นใหญ่เหนือพระมเหสีอื่นๆทั้งปวง มีลำดับชั้นดังนี้
- สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ (Her Majesty Queen ) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสี หรือพระราชินี และเคยดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน มีเพียง 2 พระองค์ในประวัติศาสตร์ไทย ได้แก่
Sponsored Ad
สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ สถาปนาเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
- สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี (Her Majesty Queen ) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสี แต่ไม่เคยดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน
สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี | เฉลิมพระนามโดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว |
สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี | |
สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี | |
สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี (พ.ศ. 2465 - พ.ศ. 2468) | ลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา |
สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี | |
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี (พ.ศ. 2493 - พ.ศ. 2499) | สถาปนาเป็นพระบรมราชินีนาถ |
สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี |
- สมเด็จพระราชินี (Queen) พระอัครมเหสีในพระเจ้าแผ่นดินที่ยังไม่ผ่านพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
Sponsored Ad
(28 เมษายน - 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493) | พระอัครมเหสีที่พระมหากษัตริย์ยังไม่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก |
สมเด็จพระราชินีสุทิดา (1 - 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562) |
- สมเด็จพระพระบรมราชเทวี (Her Majesty Queen) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสีในสมัยรัชกาลที่ 5 ก่อนมีการสถาปนาตำแหน่งพระบรมราชินีนาถขึ้นมา เมื่อมีตำแหน่งพระบรมราชินีนาถแล้ว ก็ไม่มีการสถาปนาพระอัครมเหสีในตำแหน่งพระบรมราชเทวีอีก เสมอด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี
สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี (หลังสิ้นพระชนม์) | ที่พระอัครมเหสี |
สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี |
- สมเด็จพระอัครราชเทวี (Her Majesty Queen) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสีอีกตำแหน่งหนึ่ง
Sponsored Ad
สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอัครราชเทวี (พ.ศ. 2437 - พ.ศ. 2440) | ในฐานะพระราชมารดาของสยามมกุฎราชกุมาร เสมอด้วยพระบรมราชเทวี |
สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว |
- พระนางเจ้า พระวรราชเทวี (Her Majesty Queen/Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 2
พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี (พ.ศ. 2423 - พ.ศ. 2437) | สถาปนาเป็นพระอัครราชเทวี |
พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี |
- พระนางเจ้า พระราชเทวี (Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 3
พระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระราชเทวี (พ.ศ. 2421 - พ.ศ. 2424) | สถาปนาเป็นพระบรมราชเทวี |
พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระราชเทวี (พ.ศ. 2423) | สถาปนาเป็นพระวรราชเทวี |
พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี (พ.ศ. 2424 - พ.ศ. 2468) | สถาปนาเป็นพระอัครราชเทวี |
- พระนางเธอฯ หรือพระนางเธอ (Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 4
พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (พ.ศ. 2419 - พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเธอสุนันทากุมารีรัตน์ (พ.ศ. 2423) | สถาปนาเป็นพระบรมราชเทวี |
พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี (พ.ศ. 2420 - พ.ศ. 2424) | สถาปนาเป็นพระราชเทวี |
พระนางเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี (พ.ศ. 2421 - พ.ศ. 2422) | สถาปนาเป็นพระราชเทวี |
พระนางเธอลักษมีลาวัณ |
- พระอัครชายาเธอ (Her Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 5
หม่อมเจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์(พ.ศ. 2416 - พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ (หลังสิ้นพระชนม์) |
พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าอุบลรัตนนารีนาค (พ.ศ. 2421 - พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา |
พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าสาย (พ.ศ. 2421 - พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏ |
- พระวรราชชายา (Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 6
พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี (พ.ศ. 2465 - พ.ศ. 2466) สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระวรราชชายา | สถาปนาเป็นพระบรมราชินี ภายหลังลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา |
หม่อมเจ้ารำไพพรรณี พระวรราชชายา (พ.ศ. 2468 - พ.ศ. 2469) | พระอัครมเหสีแต่เดิมที่พระมหากษัตริย์ยังไม่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก |
- พระราชชายา (Her Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 7
เจ้าดารารัศมี พระราชชายา
- เจ้าคุณพระ เป็นตำแหน่งพระสนมเอก
เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว |
เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว |
- เจ้าคุณจอมมารดา เป็นตำแหน่งพระสนมเอก
เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม ในรัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2428 - พ.ศ. 2466) | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ 4 | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2447 - พ.ศ. 2464) | สถาปนาเป็นเจ้าคุณพระ |
- เจ้าจอม เป็นตำแหน่งพระสนมเอก
เจ้าจอมมารดานุ้ยใหญ่ ในรัชกาลที่ 1 | |
เจ้าจอมมารดาเรียม ในรัชกาลที่ 2 (พ.ศ. 2352 - พ.ศ. 2369) | สถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย |
เจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ 3 | |
เจ้าจอมมารดาชุ่ม ในรัชกาลที่ 4 | |
เจ้าจอมมารดาอ่อน ในรัชกาลที่ 5 |
- พระ (Lady) สำหรับพระสนมเอกในรัชกาลที่ 6
เจ้าจอมแว่น ในรัชกาลที่ 1 | |
เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ 5 | |
เจ้าจอมสุวัทนา ในรัชกาลที่ 6 (พ.ศ. 2467 - พ.ศ. 2468) | สถาปนาเป็นพระวรราชเทวี |
- เจ้าจอมมารดา เป็นตำแหน่งพระสนม
พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล) | |
พระอินทราณี (ประไพ สุจริตกุล) (พ.ศ. 2465) | สถาปนาเป็นพระวรราชชายา |
- เจ้าจอม เป็นตำแหน่งพระสนม
เจ้าจอมมารดาพุ่ม ในรัชกาลที่ 1 | |
เจ้าจอมมารดาศิลา ในรัชกาลที่ 2 | |
เจ้าจอมมารดาสัมฤทธิ์ ในรัชกาลที่ 3 | |
เจ้าจอมมารดาน้อย ในรัชกาลที่ 4 | |
เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข ในรัชกาลที่ 5 |
- จอมมารดา เป็นตำแหน่งพระสนม
เจ้าจอมบุญนาก ในรัชกาลที่ 1 | |
เจ้าจอมแสง ในรัชกาลที่ 2 (? - พ.ศ. 2367) | สมรสใหม่ |
เจ้าจอมเครือวัลย์ ในรัชกาลที่ 3 | |
เจ้าจอมตนกูสุเบีย ในรัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2404 - พ.ศ. 2411) | สมรสใหม่ |
เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์จรวย ในรัชกาลที่ 5 |
ข้อมูลและภาพ จาก พระยศเจ้านายไทย