วันที่ 28 เมษายน 2493 นับเป็นวันมหามงคลที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงประกอบพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

        เช้าวันนั้น เวลาพระฤกษ์ 09.30 น. หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร ทรงนำหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ไปยังวังสระปทุม ซึ่งเป็นที่ประทับของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า จากนั้นในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงลงพระปรมาภิไธย และหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ทรงลงนามในสมุดทะเบียนสมรส ด้วยเหตุนี้ในหลวงรัชกาลที่ 9 จึงนับเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกแห่งราชวงศ์ไทยที่ทรงจดทะเบียนสมรสตามกฎหมาย

        ต่อมาเป็นพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสแบบเรียบง่าย โดยมีสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า เป็นผู้พระราชทานน้ำพระพุทธมนต์และน้ำเทพมนต์ตามขนบธรรมเนียมประเพณี 

        จากนั้นในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้อาลักษณ์อ่านประกาศสถาปนาหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร พระอัครมเหสี เป็นสมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ และพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์มหาจักรีบรมราชวงศ์แก่สมเด็จพระราชินีในศุภมงคลโอกาสนี้

        เพื่อรำลึกถึงความรักอันงดงามของทั้งสองพระองค์ จึงขอพาไปยลโฉมและซาบซึ้งกับความเป็นมาของ "พระธำมรงค์หมั้น" สัญลักษณ์แทนพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ซึ่งพระราชทานไว้แก่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

        "พระธำมรงค์หมั้น" องค์ดังกล่าว เดิมทีเป็นพระธำมรงค์ที่สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสงขลานครินทร์ หรือต่อมาคือ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก พระบรมราชชนกของในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงใช้หมั้นกับนางสาวสังวาลย์ ตะละภัฏ หรือต่อมาคือ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อวันที่ 10 กันยายน 2463 ในฐานะหม่อมสะใภ้หลวง

        จากนั้นตกทอดสู่พระโอรสพระองค์รองในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงใช้หมั้นกับหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2492 โดยพระราชพิธีหมั้นจัดขึ้นอย่างเงียบ ๆ และเรียบง่าย ณ โรงแรมวินด์เซอร์ เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอร์แลนด์

        โดยก่อนหน้านั้นในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงมีพระราชดำรัสเป็นการส่วนพระองค์กับหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ถึงการเลือกพระธำมรงค์ที่จะทรงใช้หมั้น โดยทรงให้หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร เลือกระหว่าง 2 องค์ 

        คือ พระธำมรงค์ของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ซึ่งเป็นทับทิมประดับเพชรงดงาม กับพระธำมรงค์องค์นี้ที่เป็นเพชรน้ำใสบริสุทธิ์ มีขนาดเล็ก ไม่ถึง 2 กะรัต เกาะไว้ด้วยหนามเตยรูปหัวใจ แต่มีความหมายมาก เพราะได้รับตกทอดมาจากพระบรมราชชนกและพระบรมราชชนนี สุดท้ายแล้ว หม่อมราชวงศ์หญิงสิริกิติ์ กิติยากร ก็ตัดสินพระทัยเลือกพระธำมรงค์หมั้นอันเปี่ยมไปด้วยความหมายแห่งความรักองค์นี้

ที่มา : คลังประวัติศาสตร์ไทย, praew